Osmanlı mutfağı, yalnızca saray sofralarının şaşaalı yemeklerinden ibaret değildir. Aynı zamanda Anadolu’nun köklü tarım geleneğini yansıtan bakliyat yemekleriyle de zengindir. Nohut, mercimek, kuru fasulye gibi bakliyatlar, Osmanlı döneminde hem halk sofralarında hem de saray mutfağında sıkça yer bulmuş, zamanla kültürel ve besinsel açıdan önemli bir yere sahip olmuştur.
Bu yazımızda, Osmanlı döneminde bakliyatların nasıl kullanıldığını, hangi yemeklerin ön plana çıktığını ve bazı tarihi tarifleri detaylarıyla birlikte inceleyeceğiz.
🫘 1. Osmanlı Mutfağında Bakliyatın Yeri
-
Ucuz ve Besleyici: Etin pahalı ve zor bulunduğu dönemlerde, halkın temel protein kaynaklarından biri bakliyattı.
-
Dayanıklı Gıda: Kuru gıda olarak uzun süre saklanabilmeleri nedeniyle sefer yemekleri arasında tercih edilirdi.
-
Ramazan ve Aşure Geleneği: Özellikle Ramazan sofralarında mercimek çorbaları ve aşure gibi bakliyat bazlı yemekler vazgeçilmezdi.
-
Saray Mutfağında Dahi Var: Topkapı Sarayı’nın mutfak defterlerinde nohutlu yahni, mercimekli çorbalar ve zeytinyağlı bakliyat yemeklerine sıkça rastlanır.
🍲 2. Tarihi Bakliyat Tariflerinden Örnekler
🟠 Osmanlı Usulü Mercimek Çorbası
Malzemeler:
-
1 su bardağı kırmızı mercimek
-
1 adet soğan
-
2 yemek kaşığı sade yağ (tereyağı veya kuyruk yağı)
-
1 tatlı kaşığı un
-
Tuz, karabiber
-
Et suyu (isteğe bağlı)
Yapılışı:
-
Soğanı ince doğrayıp sade yağda kavurun.
-
Unu ekleyip biraz kavurduktan sonra mercimeği ve suyu (veya et suyunu) ekleyin.
-
Tüm malzemeler iyice pişince blenderdan geçirerek pürüzsüz hale getirin.
-
Üzerine kızdırılmış sade yağ gezdirerek servis edin.
Not: Bu çorba, saray mutfağında genellikle et suyuyla hazırlanırdı.
🟤 Nohutlu Et Yahnisi (Osmanlı Usulü)
Malzemeler:
-
300 gr kuşbaşı dana eti
-
1 su bardağı haşlanmış nohut
-
1 soğan
-
2 yemek kaşığı domates salçası
-
1 tatlı kaşığı tarçın
-
Karabiber, tuz, yenibahar
-
2 yemek kaşığı sadeyağ veya zeytinyağı
Yapılışı:
-
Eti ve soğanı yağda kavurun.
-
Salçayı ve baharatları ekleyin, birkaç dakika daha kavurun.
-
Nohutları ekleyin, üzerini geçecek kadar sıcak suyla pişirin.
-
Et yumuşayıp nohutlar lezzeti çekince ocaktan alın.
Bu yemek hem halk arasında hem de konuk sofralarında sıkça sunulmuştur.
⚫ Helileli Kuru Fasulye (Osmanlı Şekliyle)
Malzemeler:
-
2 su bardağı kuru fasulye
-
1 adet kuru soğan
-
1 tatlı kaşığı helile (osmanlı mutfağında kullanılan bir baharat, yerine defne yaprağı da kullanılabilir)
-
1 yemek kaşığı pekmez
-
Zeytinyağı veya sadeyağ
-
Tuz
Yapılışı:
-
Fasulyeleri bir gece önceden ıslatın.
-
Soğanı doğrayıp yağda kavurun.
-
Fasulyeyi, helileyi ve üzerini örtecek kadar suyu ekleyip pişirin.
-
Pişmeye yakın pekmezi ilave edin, karıştırın.
Pekmez, Osmanlı yemeklerinde sadece tatlılarda değil, bazı tuzlu yemeklerde de kullanılmıştır.
📜 3. Osmanlı’dan Günümüze Bakliyat Geleneği
-
Bugün sofralarımızda yer alan birçok bakliyat yemeği, Osmanlı dönemindeki tariflerden esinlenmektedir.
-
Geleneksel aşevlerinde hâlâ bu tarifler yaşatılmakta; özellikle Ramazan aylarında tarihi bakliyat çorbaları sunulmaktadır.
-
Bakliyatlar, modern çağın sağlıklı beslenme anlayışına da uyum sağlayarak geçmişten bugüne önemini korumaktadır.
🧿 Sonuç
Osmanlı mutfağı, bakliyatları yalnızca doymak için değil, lezzeti ve sağlığı bir araya getiren öğeler olarak değerlendirmiştir. Bugün, bu köklü tarifleri güncelleyerek hem nostaljik hem de sağlıklı bir sofra hazırlayabiliriz.
uncusaim.com.tr olarak, sizlere hem geleneksel hem modern bakliyat tariflerini sunmaya ve bu kadim mirası yaşatmaya devam ediyoruz.
